خرید درمانی چگونه بر کاهش استرس تاثیرگذار است؟
خرید کردن برای اغلب افراد لذت بخش است و باعث شادی بیشتر و استرس کمتر می‌شود. آیا تاکنون برای شما اتفاق افتاده است که برای خوشحال کردن خودتان چیزهایی که نیاز ندارید را بخرید؟ آیا هنگامی که استرس دارید پول بیشتری خرج می‌کنید؟ خرید درمانی یکی از روش‌های کاهش دهنده‌ی استرس است که بسیاری از افراد آگاهانه یا ناخودآگاه آن را انجام می‌دهند.
این کار به این معنا است که هنگام ناراحتی چیزهایی که باعث خوشحالی‌تان می‌شود را بخرید. این روش بیش از آنچه فکر کنید رایج است. به همین دلیل همزمان با ۹ اردیبهشت ماه که روز جهانی روانشناس و مشاور است به بررسی تاثیر خرید درمان بر کاهش استرس می‌پردازیم. اگر خرید کردن جزو کارهای مورد علاقه‌ی شما هم است، این مطلب را مطالعه کنید.
فرقی نمی‌کند که خرید را دوست داشته باشید یا نه به هر حال خرید کردن به یکی از بخش‌های استاندارد زندگی مدرن امروزی تبدیل شده است. ممکن است شما فردی باشید که ساعت‌های بسیاری را در مغازه‌ها می‌گذرانید، قیمت‌ها را مقایسه می‌کنید یا حتی ترجیح می‌دهید کالاهای جدید را به صورت آنلاین مشاهده و بررسی کنید.
اگر تاکنون تجربه‌ی خرید کردن هنگام افت حال روحی یا مضطرب بودن را داشته‌اید، به احتمال زیاد با حال خوبی که از خرید یک محصول یا فقط قدم زدن در فروشگاه‌ها و بازدید از ویترین آن‌ها به دست می‌آید آشنا هستید. این همان مفهوم خرید درمانی است.
آیا خرید درمانی واقعا مفید است؟
بر اساس نتیجه‌ی مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ روی ۴۰۷ فرد بزرگسال در سه آزمایش مختلف انجام شد، خرید می‌تواند منجر به تقویت روحیه شود.
انجام دهندگان این مطالعه به چند نتیجه دست پیدا کردند:
- خرید برنامه‌ریزی نشده به بهبود حال بد کمک می‌کند.
- مقاومت در برابر خرید فوری برخی کالاها فایده‌ی مشابهی در بهبود حال روحی برای افرادی که سعی می‌کنند از خرید آنی اجتناب کنند دارد.
- خرید درمانی اغلب اثرات منفی‌ای مانند پشیمانی، احساس گناه، اضطراب یا سایر عوامل ایجادکننده‌ی استرس در خریدار را ندارد.
- به نظر می‌رسد بهبود روحیه‌ای که همگام با خرید درمانی ایجاد می‌شود تا مدت زیادی پس از خرید باقی می‌ماند.
اغلب افراد بر این باور هستند که خرید درمانی منجر به خرج کردن بیش از حد می‌شود اما تحقیقات این موضوع را نشان نداده‌اند. در واقع بیشتر شرکت‌کنندگان بر اساس بودجه‌ی خود خرید کرده بودند.
مطالعه‌ی دیگری که در سال ۲۰۱۳ انجام شد نشان داد که خرید درمانی یک روش موثر برای تغییر حال بد و ناراحتی مفید است. احساس ناراحتی، استرس و اضطراب اغلب ریشه در احساس ضعف دارند. افرادی که مطالعه‌ی سال ۲۰۱۳ را انجام دادند بر این باور بودند که خرید درمانی با ایجاد احساس قدرت هنگام تصمیم‌گیری برای خرید باعث ایجاد حس کنترل این احساسات می‌شود.
آیا خرید درمانی بد است؟
اغلب افراد خرید کردن را یک عادت یا لذت بد نمی‌دانند. اما در صورتی که باعث ایجاد حال خوب شده و احساساتی مانند پشیمانی را به همراه نداشته باشد آیا واقعا کار بدی است؟ درست مانند اغلب چیزهایی که باعث بهبود حال روحی می‌شوند، رعایت اعتدال در خرید کردن هم نکته‌ی کلیدی و مهمی است.
در صورتی که همیشه از خرید کردن برای مقابله با عوامل ایجادکننده‌ی استرس استفاده کنیم، دیگر روش خوبی برای به کارگیری هنگام بروز مشکل در محل کار یا در روابط نخواهد بود. بهبود موقت حال روحی با خرید کردن می‌تواند از کمک گرفتن برای حل مشکل که فواید واضح‌تر و بلند مدت‌تری را به همراه دارد جلوگیری کند.
موقعیت و شرایط مالی هم می‌تواند بر مضر شدن خرید درمانی تاثیر داشته باشد. در صورتی که خریدهایتان را بر اساس بودجه‌ی موجود انجام دهید، اثر منفی‌ای نخواهید دید اما در صورتی که بیش از موجودی مالی خود خرج کنید به مرور زمان با حجم زیادی از بدهی مواجه می‌شوید که استرس شما را چندین برابر می‌کند.
حتی گشت‌وگذار زیاد در مغازه‌ها و فقط نگاه کردن ویترین فروشگاه‌ها هم می‌تواند مشکل‌ساز شود. درست است که فقط نگاه کردن ویترین نیازی به خرج کردن پول ندارد اما انجام مسئولیت‌ها، وقت گذراندن با افرادی که دوستشان دارید یا مشارکت در فعالیت‌ها یا تفریح‌های دیگر را با مشکل مواجه می‌سازد.
آیا خرید درمانی به معنای خرید افراطی و بیش‌ازحد است؟
خرید بیش از حد و خرید درمانی هر دو شامل خرید کردن بوده اما به صورت کامل متفاوت از یکدیگر هستند. کارشناسان بر این باور هستند که سیستم پاداش دوپامین که در اعتیاد هم نقش دارد، در رفتارهای افراطی مانند خرید کردن هم مشارکت می‌کند.
برخلاف خرید درمانی لذت همراه با خرید افراطی فقط چند دقیقه پس از خرید کردن ماندگار است. پس از خرید کالا به ویژه در صورتی که به آن نیاز نداشته باشید احساس گناه یا پشیمانی خواهید داشت.
ممکن است همراه با خرید افراطی کارهای زیر را انجام دهید:
- چیزهایی بخرید که به آن‌ها نیاز ندارید.
- احساس نانواتی در کنترل خرید کردن را داشته باشید.
- احساس نیاز به پنهان کردن خریدها را پیدا کنید.
- درباره‌ی میزان پولی که خرج کردید دروغ بگویید.
- به مرور زمان احساس نیاز به خرید کردن در شما بیشتر شود.
کلید تشخیص این موضوع که خرید شما بیشتر افراطی است یا درمانی در نوع احساسی که پس از خرید دارید و توانایی شما در کنترل خریدها نهفته است. خرید درمانی اغلب شامل خرید اقلام مورد علاقه است و بیش از آنکه موجب ایجاد احساس عدم کنترل در خرج کردن شود، منجر به ایجاد احساس کنترل می‌شود.
خرید درمانی چقدر رایج است؟
خرید درمانی (یا حتی خرید افراطی و بیش‌ازحد) بیش از آنچه فکر کنید رایج است. مطالعه‌ای که در ایالت پن (Penn State) روی گروهی از افرادی که به صورت منظم خرید می‌کنند انجام شد حاکی از آن است که همه‌ی افراد خریدار در هفته‌ی گذشته برای خودشان خرید کرده بودند و ۶۲ درصد این خریدها در تلاش برای بهبود حال روحی‌شان انجام شده است.
مطالعه‌ی دیگری که روی جمعیتی از افرادی که به صورت افراطی خرید می‌کنند انجام شد نشان داده است که زنان و افرادی که سنین پایین‌تری داشتند (اواخر نوجوانی) بیشتر در معرض انجام این رفتار قرار داشتند.
تاثیر خرید کردن هنگام استرس
هنگامی که تحت فشار استرس هستیم واکنش متفاوتی به خرید کردن خواهیم داشت. زمان استرس ممکن است به صورت طبیعی هوس خرید شیرینی کنیم و همچنین پاسخ‌های متفاوتی به لذت‌های دیگر در زندگی خواهیم داشت. افراد اغلب هنگامی که دچار استرس می‌شوند تمایل آنی بیشتری برای خرید غذاها و خوراکی برای بهبود حالشان دارند.
مطالعه‌ای که در رابطه با خریداران انجام شده بود و پیش از این درباره‌ی آن صحبت کردیم به این نتیجه دست پیدا کرده است که ۸۲ درصد افراد احساس مثبتی درباره‌ی این خریدها داشتند و حال مثبتی که از این خریدها پیدا کرده بودند طولانی‌مدت بوده است.
اگرچه در صورتی که این نوع خرید افراطی و بیش از حد شود به ویژه زمانی که بودجه‌ی مالی محدود است، داستان متفاوتی را ایجاد می‌کند. زمانی که خرید کار اصلی و اساسی برای بهبود حال روحی شود مشکلات و مسائل دیگری در پی آن ایجاد می‌شوند. افرادی که در معرض خرید افراطی قرار دارند حجم زیادی از بدهی، اضطراب، خستگی و احساس کاهش کنترل و ناسازگاری در منزل را تجربه می‌کنند.
نکات قابل توجه در خرید درمانی
اشکالی ندارد که هر چند مدت یک‌بار برای مقابله با استرس یا ناراحتی خرید درمانی انجام دهید. اما در صورتی که می‌دانید با تصمیم گرفتن به انجام خرید روز سختی در پیش خواهید داشت برای بهره‌مندی از فواید خرید کردن و جلوگیری از متضرر شدن هنگام خرید درمانی به نکات زیر توجه کنید:
۱. بر اساس بودجه‌ی خود خرید کنید
اغلب افراد با شنیدن خرید درمانی به یاد بدهی و نتایج منفی حاصل از آن می‌افتند. برای جلوگیری از این مشکلات خرید خود را بودجه‌بندی کنید. هر ماه مقداری از بودجه‌ی خود را برای خرید درمانی کنار گذاشته و بر اساس همان مقدار خرید کنید. در صورتی که بعد از گذراندن حد مجاز بودجه‌ی خود باز هم می‌خواهید چیزی بخرید یک برنامه برای پس‌انداز کردن پول برای آن ایجاد کنید. پس‌انداز کردن برای چیزی که دوست دارید باعث ایجاد احساس پاداش می‌شود.
۲. چیزهایی که نیاز دارید را بخرید
در صورتی که خرید کردن باعث بهبود حال روحیتان می‌شود از خرید درمانی برای خرید چیزهایی که نیاز دارید مانند وسایل بهداشتی یا خواروبار استفاده کنید. البته خرید اقلام خوار و بار همیشه هیجان‌انگیزترین کار نیست اما خرید کردن از یک مغازه‌ی جدید می‌تواند جالب باشد.
فقط رفتن به مغازه و نگاه کردن کالاها می‌تواند مانند سایر انواع خرید فوایدی داشته باشد. حتی ممکن است با این کار محصول جدیدی را پیدا کنید که برای استفاده از آن هیجان دارید.
۳. در ابتدا ویترین فروشگاه‌ها را نگاه کنید
بازارگردی یا اضافه کردن کالاها به سبد خرید بدون سفارش دادن آن‌ها فواید مشابهی دارد. دفعه‌ی بعدی که قصد داشتید برای دور کردن احساسات ناراحتی و استرس خرید درمانی انجام دهید در ابتدا ویترین فروشگاه‌ها را نگاه کنید. زیرا این کار به تنهایی و به سادگی می‌تواند حال روحیتان را بهبود دهد.
۴. در ابتدا به خرید خود فکر کنید
در صورتی که نگران هستید هنگام ناراحتی، بیش‌ازحد خرید کنید بهتر است قبل از خرید کمی زمان انتظار به خودتان بدهید. این کار می‌تواند اطمینان کافی برای اطلاع از نیاز واقعی به آن کالا را ایجاد یا رد کند. به دنبال کالای دلخواه گشتن و خریدن آن می‌تواند باعث بهبود حال روحی شود.
۵. برای رفع مشکلات جدی کمک بگیرید
برخی مشکلات مانند استرس ناشی از شروع کار جدید یا نگرانی از ارائه‌ی پروژه‌ی پایان ترم موقتی بوده و به تنهایی نشان‌دهنده‌ی استرس پنهانی نیستند. اما در صورتی که بعد از دعوا با همسر خود بخواهید خرید کنید یا همیشه هنگام نگرانی و اضطراب در روز کاری خود به دنبال خرید در فروشگاه‌های آنلاین باشید (در حالی که کارهای مهم را نادیده می‌گیرید)، باید این مشکلات را با یک درمانگر مطرح کنید.
جایگزین‌های سالم برای خرید درمانی
در صورتی که متوجه شدید به خرید درمانی عادت کرده‌اید، بدانید که این راه موثرترین روش برای کاهش استرس نیست اما در صورتی که افراطی و زیاد از حد نشود می‌تواند روش خوبی که باعث بهبود حال می‌شود باشد. در ادامه استراتژی‌هایی معرفی شده‌اند که به منظور کسب بهترین نتیجه با کمترین اثر منفی می‌توانید آن‌ها را به کار بگیرید.
پاکسازی و مرتب کردن وسایل موجود
بیشتر از اینکه برای خرید وسایل جدید به بیرون بروید ممکن است با مرتب کردن وسایلی که فراموش کرده‌اید دارید احساس فراوانی پیدا کنید. می‌توانید مرتب‌سازی را به صورت یک کار بزرگ (مرتب کردن همه‌ی کمدهای خانه و جا به جایی وسایل) یا یک پروژه‌ی ده دقیقه‌ای (تمیز کردن کشویی که وسایل بدون استفاده را در آن نگهداری می‌کنید) اجرا کنید. با انجام این کارها چیزهایی را پیدا خواهید کرد که داشتن آن‌ها را فراموش کرده بودید. در نهایت محیط مرتب‌تری حاصل می‌شود که به صورت قطعی حال روحیتان را هم بهبود می‌دهد.
به داشته‌هایتان توجه کنید
داشتن احساس شکرگزاری و قدردانی بابت چیزهایی که در زندگی داریم منجر به ایجاد احساس فراوانی شده که می‌تواند تمایل و اشتیاق به داشتن چیزهای بیشتر را کاهش دهد. داشتن ژورنال شکرگزاری و نوشتن درباره‌ی اینکه هر روز قدردان چه چیزهایی هستید می‌تواند تجربه‌ی متفاوتی ایجاد کند.
دفعه‌ی بعدی که احساس نیاز فوری به خرید پیدا کردید، به داشته‌هایتان توجه کرده و آن‌ها را برشمرید. با این کار تمایل به داشتن چیزهای بیشتر کاهش پیدا می‌کند زیرا خرید بیش از حد می‌تواند به منظور پر کردن جای خالی باشد. شرکت کردن در فعالیت‌هایی که از نظر احساسی باعث رضایت خاطرتان می‌شوند می‌توانند تمایل به داشتن کالاهای جدید را کاهش دهند.
کمتر پول خرج کنید
گاهی اوقات در حال و هوای خواستن یک خوراکی هستید و صحبت کردن با خود برای انصراف از خرید آن بیش از چیزی که ارزش دارد نیازمند تلاش است. در صورتی که این کار به صورت متعادل و با امکانات موجود انجام شود، خوراکی‌های کوچک می‌توانند حالت روحی را بهبود داده و منجر به ایجاد قرض و بدهی هم نشوند. رفتن به مغازه‌های دارای تخفیف و خرید کالایی که دارای درصد بالایی از تخفیف است بسیار عالی است. حتی بهتر از آن خرید چیزی است که ارزان‌قیمت بوده و لذت آنی و لحظه‌ای را برایتان فراهم می‌کند (مانند یک فنجان چای در یک کافه‌ی خوب یا خرید شمع‌های معطر که اتاق را روشن می‌سازند) هم می‌تواند لذتی که نیاز به صرف هزینه‌ی زیاد ندارد را ایجاد کند.
چه زمانی کمک بگیریم؟
خرید کردن باعث بهبود حال روحی می‌شود اما نمی‌تواند مشکلات عمیق‌تر را به صورت مستقیم حل کند. استفاده از خرید کردن یا هر روش مقابله‌ای دیگر برای اجتناب از عامل‌های همیشگی ایجاد کننده‌ی استرس اغلب در بلند مدت باعث بدتر شدن شرایط می‌شوند.
روش‌های مقابله‌ای به کنار آمدن با موقعیت‌های دشوار کمک می‌کنند اما نمی‌توانند آرامش خاطر طولانی مدت از مشکلات سلامت روان را فراهم کنند. برای از بین بردن کامل عوامل استرس‌زا باید علت‌های آن‌ها را شناسایی کرده و روی برطرف کردنشان کار کنید. صحبت کردن با یک درمانگر در این زمینه بسیار مفید خواهد بود.
در صورتی که با مشکلات زیر دست و پنجه نرم می‌کنید مشاوره با یک درمانگر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد:
- احساس نیاز یا اجبار برای خرید کردن دارید.
- اغلب بیش از میزان دارایی خود خرج می‌کنید.
- پس از خرید احساس اضطراب، ناراحتی یا شرم دارید.
- وظایف و کارهای خود را به دلیل خرید کردن نادیده می‌گیرید.
- سعی در مقابله با مشکلات بدون خرید کردن برایتان دشوار است.
- از خرید کردن برای مقابله با عوامل استرس‌زای طولانی‌مدت استفاده می‌کنید.
در پایان
روانشناسان مثبت‌گرا لذت بردن در زندگی و سرمایه‌گذاری روی مقدار کمی از خرید درمانی که بدون صرف هزینه‌ی بسیار زیاد و به وجود آوردن احساس گناه و استرس اضافی می‌تواند باعث ایجاد لذت شود، را توصیه می‌کنند.
خرید درمانی تا زمانی که بیش از اندازه خرج نکنید می‌تواند باعث بهبود حال روحی شود. اما به این نکته توجه داشته باشید که خرید درمانی یک درمان واقعی نیست. در صورتی که با مشکلات سلامت روان یا یک مساله‌ی جدی دست و پنجه نرم می‌کنید، صحبت کردن با یک درمانگر یا روانشاس بسیار موثرتر از خالی کردن کیف پولتان خواهد بود.
منابع: Verywell Mind, Healthline